(bron: internet via Tinus Notermans, auteur: Frank van der Auwera)
Spaanse wetenschappers werken aan een elektronische tong die verschillende wijnen van elkaar kan onderscheiden. Eenmaal op punt kan het apparaat ingezet worden om wijnfraude op te sporen.De geautomatiseerde wijnproever bestaat uit een serie van kleine synthetische membranen die samengebracht werden op één enkele siliconenchip, de zogenaamde multisensor. Ieder membraan is gevoelig voor een van de vele chemische componenten die een druif bezit. Zo kan de elektrische tong niet enkel verschillende druifsoorten maar ook diverse wijnoogsten van elkaar onderscheiden.Momenteel kunnen er al vier druifsoorten onderscheiden worden: airén, chardonnay, malvasia en macabeu. Daarenboven kan de elektronische tong zeggen of een wijn uit 2004 dan wel uit 2005 dateert. Ook met de smaken zoet, zout, bitter en zuur heeft de wijntong geen enkel probleem.
Door het uitbreiden van de waaier van chemische producten die de elektronische tong kan onderscheiden, hopen de wetenschappers van het Barcelonese instituut voor micro-elektronica op een dag in staat te zijn om substanties of additieven te identificeren die aan een bepaalde wijn werden toegevoegd. Op die manier kan wijnfraude opgespoord en bestreden worden.
Een paar jaar geleden hadden we reeds de e-neus, de machine die zogezegd geurcomponenten fijntjes en foutloos kon identificeren waar menselijke proevers maar alleen van konden dromen met hun beperkt reukorgaan - weinig van deze deus-ex-machina gehoord sindsdien, tussen haakjes… - maar nu is er al een nieuwe zintuiglijke concurrent: de e-tongue. Spaanse wetenschappers van het Institute of Microelectronics in Barcelona, onder leiding van Cecilia Jimenez-Jorquera, hebben namelijk een elektronisch smaakinstrument ontwikkeld dat bepaalde druivenrassen en oogstjaren van elkaar kan onderscheiden.
In concreto gaat het om een hand-held toestel met zes ingebouwde chemische sensoren die naar verluidt erg accuraat smaakonderdelen zoals zuren, suiker en alcohol kunnen herkennen en meten. Niet toevallig componenten die het 'DNA' uitmaken van producten zoals wijn. Daarbij wordt gebruik gemaakt van piepkleine synthetische membranen, die elk op hun beurt hypergevoelig zijn voor verschillende chemische componenten in bijvoorbeeld het eindproduct wijn, dus ook wat de samenstelling van een bepaald millésime of een specifieke druivenvariëteit betreft.Bij recente tests kon deze e-tongue reeds de verschillen onderscheiden tussen uiteenlopende druivenvariëteiten als bijvoorbeeld Chardonnay, Malvasia, Macabeu en Airen.
In ontwikkelingsfase
Voor u naar de winkel wil hollen om zo'n toestel aan te schaffen: het bevindt zich nog duidelijk in een heel primair ontwikkelingsstadium – waarom dan nu al zo'n wereldwijde tamtam maken, vraagt de cynicus zich ondertussen wijs af - ,maar de ambitie is om binnen enkele jaren een automatische 'wine taster' te creëren die betrouwbaarder is dan het menselijke smaakvermogen. Hou u nog even in vooraleer u ons met mails bestookt na vorige claim: we komen direct terug op dit argument. Voor wetenschappelijk teamleidster Cecilia Jimenez-Jorquera is deze elektronische tong duidelijk de toekomst: zij gelooft namelijk heilig dat dit toestel zo 'getraind' kan worden dat het nieuwe variëteiten kan 'proeven' en ook eventueel fraude kan ontdekken, bijvoorbeeld wat het op het label vermelde oogstjaar betreft of de wettelijk voorgeschreven versus feitelijk gebruikte druivenrassen.
Dopingcontrole voor wijn
Wat ik van deze tongconcurrent vind? Mijn persoonlijke reactie is dubbel.Enerzijds lach ik eens hartelijk met de in de internationale media verschenen berichten alsof de menselijke tong plots 'overbodig' zou worden door de komst van dit nog primitieve toestel. In sommige kranten werd zelfs gesuggereerd dat hierdoor professionele wijnproevers op termijn totaal overbodig zouden worden. Een m.i. domme, oerdomme en voorbarige conclusie, want wat dit apparaatje precies doet - of ooit systematisch en betrouwbaar joop te doen - is bepaalde chemische samenstellingen objectief herkennen en meten. Echter helemaal niet: waarderen. Of nog: smaaksensaties beschrijven.Het is dus géén absoluut vervangtoestel voor een klassieke wijndegustatie waar menselijke tongen (én neuzen, én breinen) ook smaakzaken als finesse, mondgevoel of textuur kunnen beoordelen en vergelijken. Of oordelen hoe een mooie Tempranillo of Chardonnay hoort te smaken en de fles in kwestie afwijkt of beantwoordt aan deze kwaliteitsnorm. Anderzijds is het natuurlijk een potentieel superhandig instrument dat 'on site' veel nut kan hebben. Als dit draagbare apparaat - dat volgens de eerste geruchten bovendien vrij goedkoop qua productie blijkt - effectief én duurzaam werkt, kan het inderdaad een serieuze toetsing doen van de authenticiteit van oogstjaren en/of druivenrassen. Zeg maar: een soort chemische dopingcontrole uitoefenen op de eerlijkheid van bepaalde producten, zonder al te ingewikkelde en tijdrovende processen.
Leugendetector in spe?
Vooral als er oudere (lees: peperdure) millésimes in het spel zijn, kan deze e-tongue bovendien ook als een soort leugendetector ingeschakeld worden. Want welke zelfs getrainde menselijke proever kan bijvoorbeeld objectief stellen dat een bepaalde fles inderdaad om een authentieke 19 eeuwse jaargang van Latour, Lafite of Yquem gaat? Terwijl onze organoleptische robot in principe wél deze chemische samenstelling feilloos moet kunnen detecteren, op basis van beschikbare data over het suikergehalte, de tannines of aciditeit van die specifieke oogst.In de strijd tegen de fraude met zogezegd 'oude' flessen zou dit toestel inderdaad een enorme vooruitgang kunnen boeken. Gedaan met het gebakklei over de authenticiteit van stokoude Pétrus of flessen die nog door president Thomas Jefferson werden ingevoerd.Als dit inderdaad geen sciencefiction maar realiteit wordt, kan ik me bijvoorbeeld ook levendig voorstellen dat de eerste bestellingen uit Brunello di Montalcino binnenstromen. Kunnen ze daar ineens zonder discussie nagaan wie de nog altijd bestaande appellatieregels aan zijn laars lapt en 'vreemde' druiven blijft mengen met de Sangiovese. Dan zijn we meteen verlost van al het getreuzel en gekonkelfoes.
